Lễ Hội Gióng (Sóc Sơn - Hà Nội)

Giới thiệu về lễ hội Gióng

Thánh Gióng là một trong những vị anh hùng vĩ đại nhất và là chiến binh dũng mãnh nhất đã đánh bại quân xâm lược Trung Quốc thành công trong quá khứ. Theo truyền thuyết, khi còn nhỏ, ông không thể nói hay cười. Nhưng khi nghe tin nhà Ân đến tấn công nước mình, ông ăn rất nhiều và lớn nhanh. Sau vài tháng, ông trở thành một người đàn ông to lớn và dũng cảm.

Trước khi rời đi, ông xin nhà vua một thanh trường kiếm, một con ngựa sắt và đã nỗ lực hết mình để đánh bại kẻ thù trong trận chiến, bảo vệ đất đai và nhân dân. Sau đó, ông leo lên núi Sóc Sơn và bay lên trời. Để tưởng nhớ và tỏ lòng biết ơn Thánh Gióng, người dân địa phương sau đó đã lập đền thờ để tổ chức lễ hội hàng năm.

Hội Gióng bao gồm các nghi thức thờ cúng vị anh hùng dân tộc, đồng thời là một buổi biểu diễn hoành tráng với quy mô lớn. Đây là sự tổng hợp ký ức về truyền thuyết, tín ngưỡng, lễ nghi, không gian, văn hoá. Thông qua lễ hội, truyện Thánh Gióng được thể hiện một cách sống động, lột tả được những giá trị tinh thần to lớn của người Việt.

Lễ hội Gióng được coi như một bảo tàng sống về tín ngưỡng dân gian và nghệ thuật biểu diễn. Phong tục, nghi lễ trong Hội Gióng tồn tại một triết lý đạo đức, tư tưởng bắt nguồn từ đời sống cộng đồng vùng đồng bằng sông Hồng. Hội Gióng chứa đựng những giá trị văn hóa vô cùng phong phú, quý giá của người Việt Nam nói riêng và nhân loại nói chung, những giá trị sáng tạo mang tính nhân văn, thể hiện khát vọng về cuộc sống ấm no vì cộng đồng, vì hòa bình và độc lập dân tộc.

Với những ý nghĩa đó, ngày 16/11/2010, tại thành phố Nairobi (thủ đô của Kenya), trong kỳ họp lần thứ 5 của Liên Chính phủ UNESCO, lễ hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc đã chính thức được ghi vào danh sách đại diện Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. .

Thông tin cần biết về lễ hội Gióng

Lễ hội Gióng được tổ chức ở nhiều địa phương vùng đồng bằng sông Hồng. Lễ hội tuy nhiều nhưng thống nhất về nội dung, chủ đề, phản ánh sinh động các truyền thuyết về Thánh Gióng. Trong đó, tiêu biểu nhất là Hội Gióng ở đền Phù Đổng (xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, Hà Nội), nơi Thánh Gióng sinh ra và Hội Gióng ở đền Sóc (xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn, Hà Nội), nơi Thánh Gióng bay về trời.

Theo các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, hai lễ hội Gióng đã hoàn thiện và có ý nghĩa hơn các lễ hội còn lại. Các nghi thức trong lễ hội chứa đựng sự huyền bí và sức sống của một truyền thuyết gắn liền với niềm tự hào dân tộc của người Việt. Cùng với Hội Gióng, các địa phương này còn lưu giữ các di tích thờ tự, văn bia và truyện dân gian về vị anh hùng - Gióng.

Hàng năm có 2 lễ mừng Thánh Gióng. Lần thứ nhất được tổ chức tại chùa Phù Đổng và lần thứ hai được tổ chức tại đền Sóc. Ở chùa Phù Đổng, thời gian bắt đầu từ ngày 6 và 12 tháng 4 âm lịch, còn ở đền Sóc, thời gian bắt đầu từ ngày 6 đến ngày 8 tháng 1 âm lịch.

Hướng dẫn đi đến lễ hội Gióng

Rất dễ dàng để đến lễ hội Gióng, đặc biệt nếu du khách đang lưu trú ở Hà Nội. Du khách có thể bắt xe buýt để đến chùa. Hoặc có thể thuê xe máy, ô tô. Các cung đường đi lại cũng rất dễ dàng để di chuyển bằng bất kỳ phương tiện nào.

Với phương tiện xe bus:

Du khách có thể đi tuyến xe bus 15 xuất phát từ bến xe Long Biên tới bến xe bus gần với quần thể đền Sóc. Du khách có thể hỏi nhân viên xe bus để biết rõ điểm xuống. Từ ngã ba du khách có thể đi bộ hoặc gọi xe ôm đi thêm khoảng 3km để vào được đền Sóc.

Với phương tiện xe máy, ô tô:

Nếu di chuyển đến hội Gióng bằng xe máy hoặc ô tô cá nhân, du khách có thể Google Map và đi tới Cổ Loa, quay lại quốc lộ 3 thêm khoảng hơn 20km là sẽ có biển chỉ dẫn tới đền Sóc.

Còn nếu không đi qua Cổ Loa, du khách có thể chọn 1 trong 2 cung đường sau:

• Đi hướng qua cầu Nhật Tân, không rẽ vào QL 5 mà đi thẳng tới khi gặp QL18 thì rẽ phải vào QL18, rẽ trái vào QL3 và đi thêm 1 đoạn sẽ gặp biển chỉ dẫn vào Quần thể di tích đền Sóc
• Hướng thứ 2 là đi qua cầu Thăng Long về phía sân bay Nội Bài, đến giao lộ với QL1B thì đi theo QL1B vòng ra phía sau sân bay, đi tới QL131 thì rẽ trái, đi thêm 1 đoạn nữa sẽ tới đền Sóc.

Lễ hội Gióng có gì thú vị?

Tùy thuộc vào từng địa điểm, du khách sẽ có cơ hội thưởng thức các hoạt động và lễ kỷ niệm khác nhau.

Lễ hội Gióng ở đền Sóc

Khu di tích đền Sóc cách trung tâm Hà Nội khoảng 40km về phía Bắc, bao gồm 6 công trình như Đền Hạ (hay đền Trình), chùa Đại Bi, đền Mẹ, đền Thượng (hay đền Sóc), tượng Thánh Gióng và Nhà Bia.

Đền Trình nằm dưới chân núi Vệ Linh. Trong chùa vẫn còn lưu giữ những bức tượng cổ tuyệt đẹp. Bên cạnh đền Trình là chùa Đại Bi - ngôi chùa nhỏ nhưng có kiến ​​trúc vô cùng độc đáo. Đối diện chùa Đại Bi là đền Mẫu, nơi thờ mẹ Thánh Gióng. Tiếp đến là đền Sóc (hay đền Thượng), nơi thờ Thánh Gióng.

Được xây dựng vào năm 980, ngôi chùa mang kiến ​​trúc Phật giáo cổ kính. Tượng Thánh Gióng được đặt trên đỉnh núi Vệ Linh ở độ cao 302m, được làm bằng đồng, nặng 85 tấn, và đúc năm 2010 nhân dịp kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội. Trên đỉnh núi còn có một nhà bia đã có từ hàng trăm năm trước. Trong đây có những tấm bia ghi lại lịch sử đền Sóc và lễ hội đền Sóc.

Trong ngày khai mạc của lễ hội Gióng, ngày mùng 6 tháng 1 âm lịch, người dân 8 thôn của 6 xã Tân Minh, Tiên Dược, Phù Linh, Đức Hòa, Xuân Giang, Bắc Phú sẽ chuẩn bị lễ vật dâng Thánh. Trong đó lễ dâng hoa tre lên đền Thượng ở thôn Vệ Linh (xã Phù Linh) sẽ được tổ chức đầu tiên.

Những bông hoa tre được làm từ những mảnh tre được mài thành những bông hoa và nhuộm nhiều màu sắc khác nhau. Vị thánh được tôn thờ là hiện thân của khát vọng đất nước thái bình, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Vào ngày mùng 7, ngày lễ chính là ngày Thánh lên trời theo truyền thuyết sẽ diễn ra cảnh Thánh Gióng đánh giặc Âm ở núi Vệ Linh. Đến ngày thứ 8, diễn ra lễ đốt tượng voi, ngựa và lễ hội kết thúc. Voi và ngựa là hai vật hiến tế gắn liền với quá trình chống giặc ngoại xâm của Thánh Gióng.

Trong lễ hội còn có các trò chơi truyền thống khác như cờ người, chọi gà, biểu diễn ca trù, hát chèo...

Lễ hội gióng ở chùa Phù Đổng

Hội Gióng ở đền Phù Đổng được tổ chức hàng năm từ ngày 6 đến ngày 12 tháng 4 âm lịch, ngày hội chính là ngày mùng 9. Lễ hội được tổ chức như một lễ hội bình thường về nhiều mặt như tính truyền thuyết, cách thức tổ chức và các tiết mục biểu diễn nghệ thuật. Lễ hội hàng năm thu hút hàng nghìn người dân từ các tỉnh thành đến tham dự.

Khu di tích Phù Đổng cách trung tâm Hà Nội khoảng 17km về phía Bắc bao gồm nhiều công trình kiến ​​trúc độc đáo, trong đó tiêu biểu là đền Thượng, đền Hạ. Đền Thượng (Đền Gióng) là ngôi đền đẹp nhất và lớn nhất trong Khu di tích Phù Đổng. Đền được xây dựng trên nền nhà cổ Thánh Gióng của vua Lý Thái Tổ. Hiện nay, đền vẫn giữ nguyên kiến ​​trúc thời Lê Trung Hưng (thế kỷ 17) như chính điện, thờ thiếu hương, nhà Thủy đình.

Đền Hạ (hay Đền Mẫu) thờ Mẫu Thánh Gióng, được xây dựng vào năm 1693. Phía trước đền có một cái giếng hình bầu dục nhọn, là nơi hàng năm lấy nước về Đền Thượng làm lễ. Trong khu vực chùa có một tảng đá có dấu chân rất lớn, là nơi mẹ Thánh Gióng giẫm chân lên rồi mang thai.

Và lễ hội Gióng sẽ có thời gian chuẩn bịtừ ngày 1 tháng 3 âm lịch đến ngày 5 tháng 4 âm lịch. Việc chuẩn bị thường được tiến hành trước một tháng. Ngày 1 tháng 3 âm lịch, ban tổ chức gồm đại diện 4 thôn (Phú Đông, Phú Đức, Phú Viên, Đông Xuyên thuộc xã Phù Đổng) được thành lập gọi là giáp.

Họ có nhiệm vụ chọn Người cầm cờ (cầm cờ và múa cờ), Người đánh chiêng, Người đánh trống và một nhóm múa. Nam nữ thanh niên được chọn tham gia trận chiến giữa quân Gióng và quân xâm lược Âm. Ngày tổng duyệt được tổ chức vào ngày 5 tháng 4 âm lịch. Và lễ hội bắt đầu vào ngày mùng 6 và kéo dài trong 7 ngày. Các ngày lễ chính (từ ngày 6 đến ngày 9).

• Ngày mùng 6: Vào lúc 15h, lễ rước nước bắt đầu với sự tham gia của tất cả các chỉ huy, binh lính, nhóm ca, vũ của làng Hội Xá và một nhóm đông đảo dân làng. Đoàn rước múc nước gọi là “nước thiêng” từ giếng ở Đền Mẫu thờ mẹ Gióng rồi rước nước đựng trong hai chum lớn về Đền Thượng thờ Gióng. Dân làng lấy nước rửa sạch vũ khí của quân Gióng, cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.
• Ngày mùng 7: Lúc 11h, các mâm cơm và cà muối, những món ăn Gióng đã ăn trước khi rời làng ra trận, được rước từ đền Hạ đến đền Thượng.
• Ngày mùng 8: Các trưởng tộc giáp và các danh nhân 4 làng tổ chức tổng duyệt các hoạt động của lễ hội.
• Ngày mùng 9: Ngày chính hội được bắt đầu vào buổi sáng bằng lễ rước cờ từ Đền Mẫu về Đền Thượng. Ngoài ra, cuộc chiến chống giặc Âm được tái hiện. Trận chiến được bố trí công phu với các vai trò của các cao thủ như Cờ chủ, Cao thủ trống, Cao thủ công, Cao thủ quân đội,
• Ngày mùng 10: Làm lễ duyệt quân, kiểm vũ khí và tạ ơn Thánh Gióng.
• Ngày 11: Rước nước lên đền Thượng để rửa sạch các dụng cụ, vũ khí thờ cúng. Các trò chơi được tổ chức cùng với các màn biểu diễn ca múa.
• Ngày 12: Lễ cắm cờ, quân Thánh Gióng lục soát Đồng Đàm, Soi Bia để tìm xem còn sót quân “địch” nào không. Sau khi kiểm tra, người ta cắm cờ báo hiệu quân địch đã bị đánh đuổi, hòa bình lập lại. Vào buổi tối, lễ mừng chiến thắng được tổ chức, tin tức chiến thắng được truyền lên trời. Buổi lễ cũng đánh dấu sự kết thúc của lễ hội.

Hội Gióng tại Phù Đổng với nhiều tiết mục biểu diễn cùng nhiều điệu múa độc đáo, trong đó tiêu biểu là múa cờ lệnh, múa trống, múa chiêng... Các điệu múa vừa là nghi lễ, vừa là hình thức biểu diễn, có sự hài hòa giữa tôn giáo và nghệ thuật.

Kinh nghiệm đi lễ hội Gióng

Khi tham quan đền Gióng Sóc Sơn, du khách cần lưu ý một số vấn đề để có được những trải nghiệm tuyệt vời nhất:

• Nếu di chuyển bằng phương tiện cá nhân thì du khách sẽ cần đi đúng luật giao thông, mang đầy đủ giấy tờ xe, đặc biệt là xe máy phải có đủ gương chiếu hậu do quãng đường di chuyển từ trung tâm Hà Nội đến các địa điểm tổ chức lễ sẽ khá xa.
• Khi tham dự lễ hội cần mặc trang phục lịch sự, thoải mái để thuận tiện đi lại, không nên mặc quần áo quá ngắn

Ngoài đền Phù Đổng và đền Sóc, Hội Gióng còn được tổ chức ở nhiều địa phương ở vùng đồng bằng Bắc Bộ để tưởng nhớ những sự kiện chính trong cuộc đời của người anh hùng huyền thoại như Hội Gióng ở Xuân Đỉnh (huyện Từ Liêm, Hà Nội) nơi Gióng an nghỉ trên đường đẩy quân xâm lược vào ngày 6 tháng 4 âm lịch; Hội Gióng ở Bờ Đậu (huyện Thường Tín, Hà Nội) vào ngày 8 tháng 1 âm lịch; Lễ hội Phú Giồng ở Chi Nam (huyện Gia Lâm, Hà Nội) vào ngày 8 tháng 4 âm lịch. Mỗi lễ hội đều chứa đựng những giá trị riêng, góp phần thể hiện rõ nét hình ảnh vị anh hùng dân tộc Gióng và niềm tự hào dân tộc của người Việt Nam.