Hòa Bình

Hòa Bình là tỉnh miền núi phía Tây Bắc có nhiều danh lam thắng cảnh kỳ thú, với những dấu vết của nền văn hóa Hòa Bình. Không những thế, nơi đây còn nổi tiếng với Suối nước khoáng Kim Bôi và công trình Thủy điện Hòa Bình – “Công trình của thế kỷ ”. Những danh lam thắng cảnh cùng với những nét văn hoá mang đậm bản sắc các dân tộc Hòa Bình (hàng thổ cẩm, rượu Hòa Bình…) là điều thu hút du khách đến với Hoà Bình.

Giới thiệu Hòa Bình

Hòa Bình là một tỉnh miền núi Tây Bắc, cách Hà Nội 73km về phía Tây Nam. Giáp Phú Thọ và Hà Nội ở phía Bắc, giáp Ninh Bình và Thanh Hóa ở phía Nam, giáp Hà Nội và Hà Nam phía Đông, giáp Sơn La phía Tây.
Địa hình Hòa Bình là địa hình núi cao và bị chia sẻ mạnh, độ dốc lớn và hướng Tây Bắc - Đông Nam, chia thành 2 vùng: vùng núi cao phía Tây Bắc có độ cao trung bình 600 - 700m, địa hình hiểm trở, diện tích 212.740 ha, chiếm 44,8% tổng diện tích. Ngọn núi cao nhất là Pu Canh (cao 1.373m). Độ cao trung bình của ngọn núi trung bình là feet và giảm dần về phía đông nam. Phía Đông Nam có dãy núi thấp với diện tích 262.202 ha, chiếm 55,2% diện tích toàn tỉnh. Trung bình 100 - 200m.

Tỉnh có nhiều sông, suối, hồ, đầm lớn, trong đó có sông Đà chảy qua địa phận tỉnh với chiều dài 151km. Hồ lớn nhất là hồ Sông Đà với diện tích 9.000 ha, dung tích chứa được tới 9,5 tỷ m3. Ngoài ra, Hòa Bình còn có hơn 300 hồ vừa và nhỏ, diện tích hàng nghìn héc ta lấy nước phục vụ sản xuất, sinh hoạt và nuôi trồng thủy sản. Thiên nhiên đã tạo cho tỉnh nhiều danh lam thắng cảnh đẹp, kỳ thú như: Núi Cột Cờ (Tân Lạc), hang Cạn (TP. Hòa Bình)…

Hòa Bình có diện tích tự nhiên 4.662,5km², bao gồm 1 thành phố là thành phố Hòa Bình và 10 huyện là huyện Hòa Bình, Huyện Lương Sơn, Hòa Bình Cao Phong, Huyện Đà Bắc, Huyện Kim Bôi, Huyện Kỳ Sơn, Huyện Lạc Sơn, Huyện Lạc Thủy, Huyện Mai Châu, Huyện Tân Lạc, Huyện Yên Thủy.

Hòa Bình là một trong những tỉnh miền núi phía Bắc có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống. Dân số hiện tại ở Hòa Bình là 854.131 người (2023). Người Mường chiếm đa số 63,3%, Kinh 27,73%, Thái 3,9%, Dao 1,7%, Tày 2,7%, Mông chiếm 0,52%; Ngoài ra còn có người Hoa sống thưa thớt ở các địa phương trong tỉnh.

Nguồn gốc tên gọi Hòa Bình

Ngày 22/6/1886 tỉnh được thành lập với tên gọi là tỉnh Mường, tỉnh lỵ đặt tại Chợ Bờ hay còn gọi là tỉnh Chợ Bờ. Cuối năm 1896, tỉnh lỵ tỉnh Mường chính thức được chuyển về đóng tại xã Hòa Bình, từ đó, tỉnh Mường được gọi là tỉnh Hòa Bình.

Thông tin cần biết về Hòa Bình

• Dân số: 854.131 người (2022)
• Diện tích: 4.662,5 km²
• Độ cao: 700
• Biển số xe: 24
• Mã vùng điện thoại: 0218
• Mã QH: 148
• Mã bưu chính/ Zip: 36000

Du lịch Hòa Bình có gì hay?

Thiên nhiên đã ưu ái ban tặng cho Hòa Bình nhiều cảnh quan hùng vĩ và tráng lệ, từ những thung lũng quanh năm sương mờ, đến những dòng thác êm đềm ngày đêm chảy róc rách, đến những hang động kỳ bí và cuối cùng là những nét văn hóa độc đáo. các dân tộc miền núi sinh sống tại đây. Không chỉ vậy mà nét văn hóa độc đáo, đa dạng cùng các di tích và công trình đậm dấu ấn lịch sử, truyền thống văn hóa của các dân tộc như Kinh, Dao, Mường, Thái,…

Lịch sử hình thành

Ngày 22/06/1886 Tỉnh Hòa Bình được thành lập với tên gọi là tỉnh Mường theo Nghị định Kinh lược Bắc Kỳ, tách vùng đất cư trú của người Mường từ các tỉnh Hưng Hóa, Sơn Tây, Hà Nội, Ninh Bình và Hà Nội.

Ngày 5/9/1896, tỉnh lỵ của xứ Mường chính thức dời về thị trấn Hòa Bình bên tả ngạn sông Đà, đối diện với Phương Lâm, kể từ đó, tỉnh Mường được gọi là tỉnh Hòa Bình.

Ngày 27/12/1975, Quốc hội khóa V, kỳ họp thứ 2 đã thông qua nghị quyết hợp nhất tỉnh Hòa Bình với tỉnh Hà Tây thành tỉnh Hà Sơn Bình. 

Tháng 12/2001, huyện Kỳ Sơn được chia thành 2 huyện là huyện Kỳ Sơn và huyện Cao Phong. Ngày 27 tháng 10 năm 2006, Thành phố Hòa Bình trở thành Đô thị loại III và đổi tên thành Thành phố Hòa Bình.

Văn hóa, con người Hòa bình

Hòa Bình là đã từng là vùng đất mà người Việt cổ sinh sống. Nơi đây để lại nhiều dấu vết của nền văn hóa rực rỡ qua việc phát hiện 47 chiếc trống đồng cổ, trong đó có sông Đà và Miếu Môn.

Người Tày Thái sinh sống trên địa bàn tỉnh có nhiều nét tương đồng trong phong tục tập quán, sinh hoạt. Dân tộc Mường có vốn văn hóa dân gian phong phú như: Hát ví Mường với nhạc trống quân, cồng chiêng, khúc ca “quyết tử giữ nước”... 

Dân tộc Thái có những làn điệu dân ca Thái mang tính cộng đồng cao. Người Mông múa khèn, ô... Sản phẩm rượu cần trong các dịp lễ tết, hội hè đón khách quý người Mường, người Thái là một nét văn hóa độc đáo, không thể thiếu trong bản sắc của cư dân vùng hạ lưu sông Đà.

Hòa Bình có những tài sản văn hóa vật thể và phi vật thể phong phú, đậm đà bản sắc, như: Phương thức, tập quán sản xuất độc đáo, gắn bó chặt chẽ với thiên nhiên; Kiến trúc nhà dân tộc độc đáo. Nhà sàn hầu hết được xây dựng theo phong cách truyền thống của người Mường. Đó không chỉ là nơi để ở, cất giữ tài sản, bảo vệ khỏi thú dữ, phù hợp với điều kiện khí hậu nóng ẩm miền núi mà còn là nơi giữ gìn bản sắc văn hóa, giáo dục các thành viên cộng đồng. 

Các dân tộc tại Hòa Bình có một kho tàng văn nghệ dân gian với rất nhiều thể loại như: thơ dài, bài mo, ca dao, tục ngữ, dân ca...Ngoài ra còn có hát ru, hát đồng dao... Cồng chiêng là nhạc cụ độc đáo của dân tộc Hòa Bình, ngoài ra còn có đàn nhị, trống sáo, khèn lù. Đặc sắc nhất trong loại hình này là làn điệu dân ca Mường. 

Khí Hậu

Do đặc điểm địa hình, Hòa Bình còn có kiểu khí hậu núi cao với mùa đông khô lạnh, mùa hè thì nóng ẩm ; Khí hậu vùng đồng bằng Bắc Bộ ôn hòa hơn (vùng trung du miền núi). Nhiệt độ trung bình/năm là 23°C và lượng mưa trung bình 1.800 mm/năm và độ ẩm tương đối 85%.

Khí hậu Hòa bình được chia làm 2 mùa rõ rệt:

Mùa nóng: Bắt đầu từ tháng 4 đến tháng 10, thời tiết vào thời điểm này mưa nhiều, nóng ẩm. Từ tháng 2 đến đầu tháng 5, mùa xuân bắt đầu với thời tiết ấm áp hơn. Với địa hình chủ yếu là đồi núi, mùa xuân làm cả vùng đất Hòa Bình bừng lên sức sống, đâm chồi nảy lộc. Tháng 5 đến tháng 8 là thời điểm mùa hè với màu vàng của lúa chín. Nếu đến Hòa Bình vào thời điểm này, du khách sẽ thu hút du khách bởi những vựa lúa chín vàng đầy quyến rũ ở Mai Châu và có thể chiêu ngưỡng Thác Thăng Thiên nơi có 4 ngọn thác tuyệt đẹp đan chéo nhau bởi những dòng suối chảy rì rào và được bao phủ bởi rừng cây xanh mát.

Mùa lạnh: Bắt đầu từ tháng 11 năm trước đến tháng 4 năm sau, thời tiết vào thời điểm này thường mát mẻ, hầu như không có mưa, và quan trọng nhất, đây cũng là mùa lúa chín thứ hai trong năm. Từ tháng 11 đến tháng 12 khi tiết trời chuyển lạnh, cả Hòa Bình chuyển màu và được bao phủ bởi hoa ban rừng, hoa mận trắng xóa và tại Khe Thung được bao phủ rừng hoa cải trắng vừa thơ mộng vừa hùng vĩ.

Ẩm thực

Ẩm thực Hòa Bình bao gồm những món ăn giản dị, dân dã nhưng quả thật rất ngon và đậm đà hương vị tự nhiên của rau rừng, cá sông, thịt lợn... Họ tận dụng các sản phẩm từ núi: rau, cá hoặc gạo từ ruộng bậc thang...Các loại rau hỗn hợp như đu đủ, pak choi, dưa và bắp cải có mùi rất nồng, đặc biệt bắp cải hoang dã ở Hòa Bình có vị đắng hơn các loại rau khác. Đó cũng là hương vị truyền thống của người Mường.

Người Khơ Mú có nhiều món ăn truyền thống tương tự như của người Thái, nhưng nổi bật nhất là món canh Đông Uông với thịt gác bếp và rau rừng.

Người Dao không có nhiều món ăn, nhưng có một số món truyền thống tiêu biểu như thịt lợn muối chua, rượu nai, cơm lam ngũ sắc...vẫn được lưu giữ trong sinh hoạt và nghi lễ.

Người Kháng cũng như các dân tộc khác, thường ăn cơm nếp và chế biến các món ăn với nhiều gia vị, chủ yếu là đồ nướng, đồ khô, v.v.. Người Kháng hiện nay vẫn lưu giữ các món ăn truyền thống: lá móc mật, cá chua, chả giò... 

Người Lào ăn cơm nếp và các món hấp, nướng, nướng, luộc, phơi khô, lên men và ăn sống... Hiện nay, các món ăn được bảo quản khá tốt, đặc biệt là các món ăn ngày lễ, tết, cỗ cúng gia tiên.

Lễ hội

Do địa hình, giao thông đi lại còn hạn chế nên các lễ hội của các dân tộc ít người, hầu hết được tiến hành với quy mô nhỏ, chủ yếu là lễ hội gia đình, họ tộc, lễ cầu may, nông nghiệp... Các lễ hội dân gian ở các địa phương được tổ chức định kỳ. Đây là một nét sinh hoạt văn hóa mang đậm đà bản sắc của các dân tộc thiểu số tỉnh Hòa Bình.

Lễ hội đu Mường Vôi: diễn ra vào ngày mùng 8 tháng 1 âm lịch. Lễ cầu an bản Mường là một sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng đặc sắc của các dân tộc Thái, Mường... Đây và một lễ hội không thể thiếu của một số ít cư dân vùng cao Tây Bắc xa xôi khi hoa ban trắng nở. Lễ hội này để cầu bình an cho mường, cho bản hoặc giữa các bản với nhau.

Lễ hội Làng Vai: diễn ra từ ngày 11 đến hết ngày 13 tháng 11 hàng năm tại đình và đền làng Vai, hội làng là dịp để người dân trong làng tỏ lòng thành kính, biết ơn ba vị Tản Viên Sơn, Công chúa Cánh Tiên và tạ ơn các vị thần linh đã phù hộ cho họ một năm bình an, ấm no, thịnh vượng.

Tết cơm Đe Mường Rậm: diễn ra vào ngày 26 tháng 10 âm lịch, đây là cái Tết độc đáo của người Mường Rậm bởi chỉ có người dân Lạc Thịnh mới tổ chức Tết cơm đe. Mâm cỗ cúng Tết bao giờ cũng phải có gạo đe và các sản vật của núi rừng như măng giang, dưa luộc, gạo tẻ, mè rang. Lễ hội cơm Đe là nét đẹp văn hóa truyền thống có từ lâu đời và được lưu truyền, phát triển cho đến ngày nay.

Lễ hội đánh cá suối Tháng ba: diễn ra vào tháng 3 âm lịch hàng năm, lễ hội này là dịp để người dân tỏ lòng thành kính với các vị thần linh, nhưng cũng là dịp để vui chơi, tăng cường cố kết cộng đồng. Tầm quan trọng của lễ hội này còn là nhằm tuyên truyền đến người dân việc bảo vệ môi trường sống.

Lễ hội khai hạ ở Mường Bi: diễn ra vào ngày 7, 8 tháng 1 âm lịch hàng năm, lễ hội mang đậm dấu ấn của nền văn minh Việt cổ và là sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng không thể thiếu của người Mường Bi, thông qua nghi lễ này, người dân tỏ lòng thành kính với các vị thần linh và cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, cuộc sống ấm no, hạnh phúc, vạn sự như ý.

Lễ hội Xên Bản, Xên Mường: diễn ra vào khoảng tháng 1, 2 âm lịch, đây là lễ cầu mùa màng, cầu may. Trong đó, họ bày tỏ mong muốn về một cuộc sống yên bình và thịnh vượng trong làng. Lễ hội còn là dịp để trai gái vui chơi, làm quen với nhau qua tiếng đàn, tiếng hát.

Các địa điểm du lịch phổ biến ở Hòa Bình

Hòa Bình có nhiều danh lam thắng cảnh hùng vĩ, những thung lũng quanh năm mây phủ, những dòng thác hùng vĩ. Hòa Bình sở hữu nhiều điểm du lịch hấp dẫn như Bản Lác, động Tiên Phi, Suối khoáng Kim Bôi, Bản Vạn, chùa Hang - Hang Chùa… Khu du lịch sinh thái Bản Bước, Bản Vạn, xóm Ké, bãi Bùi Lạc Sơn…

Động Tiên Phi

Địa chỉ: Xóm Gai, Phường Tân Hòa, Tp Hòa Bình, Tỉnh Hòa Bình.

Giá vé: miễn phí

Động Tiên Phi nằm trên đồi Thung Phi nổi bật với vệt nhũ đá trông như hình bóng của một tiên đồng trong tư thế uyển chuyển như đang bay, rất độc đáo. Chính nhờ vẻ đẹp huyền ảo này mà nơi đây được gọi là động Tiên Phi. Thạch nhũ tự nhiên được tìm thấy sâu trong hang, từ cửa hang cho đến các hốc sâu. Những khối đá nhẵn nhụi đủ hình thù như tiên nữ, sư tử, voi, rùa, hổ… như một chốn bồng lai rực rỡ sắc màu. Khi bước vào hệ thống hang động chính, quần thể đá được sắp đặt một cách nghệ thuật như một tòa lâu đài nguy nga mà trên đó từng giọt nước nặng trĩu rơi xuống trong ánh điện yếu ớt cực kỳ lung linh huyền ảo.

Khu du lịch xóm Ké

Địa chỉ: xã Hiền Lương, huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình

Giá vé: miễn phí

Nằm cạnh hồ Hòa Bình. Có hơn 90 hộ dân, toàn bộ là người Mường, với những nét văn hóa ăn uống, nếp sống gần như nguyên bản. Phong cảnh thiên nhiên hữu tình và dòng suối giữa làng nước chảy quanh năm và những ngôi nhà sàn truyền thống.” Nhà sàn của Làng Mường được bao quanh bởi cây xanh. Du khách có thể trải nghiệm tìm hiểu thêm về phong tục tập quán, sinh hoạt của người dân địa phương. Không chỉ thế du còn được thưởng thức các món ăn truyền thống như gà núi, cá biển, măng đắng, rượu cần, rượu gừng mà còn được tham gia trồng, nuôi
và nấu cơm cừu.. câu cá, vũ ổn định, vũ kéo dài; Trải nghiệm đạp xe quanh khu phố, bơi bè, sửa xe, tắm suối… Đặc biệt vào mùa mưa nước rất nhiều tạo thành thác rất độc đáo.

Suối khoáng Kim Bôi

Địa chỉ: xóm Mớ Đá, xã Hạ Bì, huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình

Giá vé: 180.000đ/người.

Kim Bôi - một trong những điểm du lịch nổi tiếng nhất của tỉnh Hòa Bình. Nơi đây mang vẻ đẹp thuần khiết của thiên nhiên tươi đẹp được bao phủ bởi núi non và cây cối xanh tươi quanh năm. Những dòng suối nước nóng trong lòng đất mà tạo hóa đã ban tặng cho xứ sở núi rừng này, du khách có thể trải nghiệm đắm mình trong làn nước ấm nơi đây để cảm nhận hết sự thư thái, dễ chịu và những giá trị sức khỏe mà làn nước nóng mang lại cho sức khỏe… Bên cạnh phong cảnh đẹp mê hồn của sông núi, nơi đây còn mang đến những trải nghiệm đáng nhớ cho du khách thập phương khi đặt chân đến đây.

Bãi Bùi Lạc Sơn

Địa chỉ: xã Ngọc Lâu, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình

Giá vé: miễn phí

Tại Bãi Bùi Lạc Sơn, du khách có thể thư giãn trên những chiếc ghế tắm nắng êm ái hay tổ chức dã ngoại, tiệc nướng hay khám phá văn hóa địa phương bằng cách thưởng thức các đặc sản vùng miền như rượu cần, mật ong, thịt lợn và các món ăn truyền thống của người Thái, người Mường và trò chuyện với người dân địa phương. Ngoài ra, Lạc Sơn còn được biết đến với các hoạt động vui chơi giải trí như khám phá, đi bộ đường dài, lướt sóng, câu cá và thậm chí tham gia vào các lễ hội truyền thống của người dân địa phương. Với vẻ đẹp của bãi Bùi Lạc Sơn là điểm đến du lịch lý tưởng cho du khách muốn trải nghiệm cuộc sống thổ dân và thưởng ngoạn phong cảnh tuyệt vời của vùng núi Tây Bắc.

Thác Mu

Địa chỉ: xã Tự Do, huyện Lạc Sơn, Tỉnh Hòa Bình

Giá vé: 5.000đ/vé

Thác Mu là ngọn thác cao nhất của xứ sở Hòa Bình này. Thác này ở độ cao hơn 1000m so với mực nước biển, nó cũng có một chân thác cao hơn 100m và được chia thành 6 thác khác nhau. Do quá trình bào mòn khi nước chảy thành dòng liên tục nên dưới chân thác này đã hình thành một hồ nước khá rộng với làn nước trong xanh. Thác Mu bắt nguồn từ suối Mu, nằm trong lưu vực sông Bưởi và là một trong những ngọn núi đá vôi thuộc dãy Trường Sơn hùng vĩ. Bởi vậy, giữa bạt ngàn núi rừng Tây Bắc, ngọn thác này nằm những dải yếm đào mảnh mai men theo đường cong thoai thoải của núi rừng như nằm gọn trong khoảng không xanh mướt mát. Thác Mu Hòa Bình tuy chưa chịu sự tác động quá nhiều của con người nhưng vẫn giữ được vẻ đẹp của thiên nhiên hoang sơ, mộc mạc và vô cùng yên bình.

Du lịch Động Tiên - Chùa Tiên

Địa chỉ: xã Chiềng Châu, huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình

Giá vé: 15.000 đ/người

Động Tiên - chùa Tiên là nơi thờ Phật, dưới chân động là cụm di tích có kiến ​​trúc nghệ thuật độc đáo. Khi du khách đến đây còn có thể viếng thăm chùa Tiên để cảm nhận những giá trị văn hóa, lịch sử để trở về cội nguồn, tìm về cõi tâm linh hướng thiện. Bên trong Động Tiên là Động Thượng, thiên nhiên kỳ thú với những khối thạch nhũ hàng nghìn năm tuổi. Đứng ở cửa động Tam Tòa mà ngắm toàn cảnh Phù Lão, cả trong mộng lẫn thực, như một bức tranh thủy mặc. Vẻ đẹp của nơi đây là sự kết hợp tinh tế giữa những vách đá sừng sững, hùng vĩ của và dòng sông hiền hòa, thơ mộng làm say lòng người.

Bản Lác – Mai Châu

Địa chỉ: xã Chiềng Châu, huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình 

Giá vé: 10.000đ/người

Khung cảnh thiên nhiên tuyệt vời nơi đây. Khi đến thị trấn Lác, phong cảnh sẽ mềm mại và thơ mộng hơn. Những cánh đồng lúa trải dài ngút trời một màu xanh mướt, những đỉnh núi xa xa ẩn hiện trong làn sương mờ ảo trong cái lạnh buốt của núi rừng bạt ngàn. Những ngôi nhà sàn ở đây đều cao sừng sững, có những chỗ cách mặt đất hơn 2m, được chống đỡ bằng những cột gỗ đồ sộ. Mái nhà được lợp bằng các tấm tre hoặc song mây.Những khung cửa sổ ngoại cỡ đón gió mát đồng thời là nơi thoáng đãng để treo những giỏ hoa lan hồ điệp trang trí nhà. Đến bản Lác, du khách được dùng cơm trưa với chủ. Thức ăn chủ yếu là sản vật núi rừng do người dân trồng trọt, chăn nuôi hoặc vào rừng hái lượm, săn bắt. Có thể kể đến cơm lam, xôi núi, cá sông, thịt lợn bản, măng chua, rau rừng, gà núi, cá sông hấp măng chua…

Chùa Hang - Hang Chùa

Địa chỉ: xã Yên Trị, huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình

Giá vé: miễn phí

Hang Chùa là một di chỉ khảo cổ thuộc nền văn hóa Hòa Bình. Chùa Hang hội tụ linh khí của đất trời. Có khoảng 10 hang động lớn nhỏ, trong đó có 3 hang có suối chảy, với kho tàng nghệ thuật kiến trúc tinh xảo của tiền nhân xưa. Minh chứng là 2 ngôi chùa cổ 3 tấm bia ký, chữ Hán được chạm khắc tinh xảo, có giá trị lịch sử và nghệ thuật, họa tiết trên bát hương thế kỷ 20 và bát hương đá cổ thế kỷ 18. Có lẽ điều độc đáo và ấn tượng nhất ở Hang Chùa. Chính là những lớp vỏ sò, vỏ ốc hóa thạch. Mỗi du khách khi đến thăm và chiêm ngưỡng Hang Chùa được mảnh đất Yên Trị ban tặng đều phải trầm trồ trước vẻ đẹp huyền bí của đồi vỏ ốc. Bên cạnh những dấu tích của nền văn hóa Hòa Bình, Hang Chùa còn được biết đến là nơi lưu giữ dấu tích của các cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ (1955-1975).