Ngôi đền Cờn

Đền Cờn là một ngôi đền nằm trên gò Diệc, hướng mặt ra sông Hoàng Mai, tại phường Quỳnh Phương, thị xã Hoàng Mai. Tại phường Quỳnh Phương còn có đền Ông Chín Cờn. Đền Cờn thờ Tứ vị thánh nương là Dương Thái Hậu, Hoàng hậu và 2 Công chúa nhà Nam Tống, Trung Quốc. Nghe tin ở nhà vương triều thất thủ, 4 bà lần lượt nhảy xuống biển tự vẫn. Các bà thường hiển linh về giúp nhân dân trong vùng. Sau các bà được vua Trần Anh Tông phong làm Đại kiến quốc gia Nam Hải tứ vị thánh nương.

Di tích đền Cờn gồm hai đền là đền Cờn Trong và đền Cờn Ngoài. Theo một số tài liệu lịch sử, năm Thiệu Bảo thứ nhất (1279), do quân Tống thất bại trong trận chiến Tống - Nguyên, Vua Tống Đế Bính cùng quan quân đã nhảy xuống biển tự vẫn. Từ Hy Thái hậu Dương Nguyệt Quả cùng 2 công chúa Triệu Nguyệt Khiêu, Triệu Nguyệt Hương và bà nhũ mẫu cũng tự vẫn trên biển. Thi thể họ trôi dạt vào cửa Càn (Nghệ An). Dân làng thấy thi thể những phụ nữ vẫn giữ nét mặt hồng tươi, xiêm y quý tộc, đặc biệt tỏa ra mùi thơm như lan như quế nên lấy làm kỳ lạ, bèn chôn cất và lập miếu thờ. Từ đó về sau, dân làng mỗi khi ra khơi đều đến đây cầu khẩn và thấy linh nghiệm.

Nằm cận biển, sát núi, trên gò Diệc, dưới bóng cây cổ thụ, hướng mặt ra dòng Mai Giang thơ mộng, Đền mẫu Cờn Nghệ An có phong thủy đẹp, thế đứng giống đầu chim phượng hoàng với hai cánh là hai đồi cát giăng dài phía sau đền, hai mắt phượng là giếng Đò và giếng Đình nằm trên hai ngọn đồi này.

Đền Cờn được xây dựng từ thời Trần, phát triển quy mô vào thời Lê, trùng tu nhiều ở thời Nguyễn, do vậy mang đậm phong cách kiến trúc cuối thời Lê đầu thời Nguyễn. Trải qua thời gian và những biến cố, ngôi đền hiện chỉ còn lại tòa Nghi môn, Chính điện, Trung điện, Hạ điện và tòa ca vũ.

- Qua cổng đền vào sân, bước lên 10 bậc đá sẽ tới tòa Nghi môn. Đây là một tòa nhà hình chữ Công bề thế, gồm 2 tầng, 8 mái, liền tiếp phía sau là Chính điện, Trung điện và Hạ điện. Riêng tòa ca vũ với 3 gian chính và 2 gian phụ cũng to rộng và có đề tài trang trí đa dạng.

Đền Cờn hội tụ nhiều nét đặc sắc, từ vật liệu xây dựng cho đến các đường nét chạm khắc, tạo hình... thể hiện tay nghề điêu luyện của người xưa. Bên trong đền còn lưu giữ 142 hiện vật quý giá, gồm các loại bằng sắc, câu đối, đại tự, đồ tế khí (kiệu, tàn lọng, đồ ngà, đồng...), bia đá 2 mặt (cao 1.6m, rộng 1.2m, được dựng năm 1665), chuông đồng đúc năm Cảnh Hưng (1752) nặng 300 kg, cùng 28 pho tượng đá và nhiều tượng gỗ thời Lê...

Địa chỉ: Quỳnh Phương, Quỳnh Lưu, Nghệ An, Việt Nam