Thành cổ Diên Khánh

Thành cổ Diên Khánh tọa lạc tại thị trấn Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa – đây là nơi diễn ra rất nhiều sự kiện quan trọng trong lịch sử. Thành cổ cách thành phố Nha Trang tầm 10km về phía Tây.

Thành cổ Diên Khánh được xây dựng cách ngày nay 216 năm dưới thời của chúa Nguyễn Ánh (vào năm 1793 Quý Sửu). Thành được đắp lên bằng đất, với chiều dài là 2693m, ban đầu thành có 6 cổng để ra vào nhưng hiện nay chỉ còn lại 4 cổng và những cổng này đã nhiều lần được trùng tu lại. Thành cổ vào năm 1988 được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia. Đây cũng là một trong những địa điểm tham quan du lịch rất nổi tiếng của Khánh Hòa.

Thành cổ là một quần thể kiến trúc quân sự được xây dựng theo kiểu Vauban – đây là hình mẫu rất phổ biến vào thế kỷ 17 – 18 ở các nước Tây Âu với tổng diện tích vào khoảng 36.000m2.

Tình từ trung tâm của thành cổ Diên Khánh thì phía bên trong của thành có phạm vi rộng tới 25m. Trong đó 10m là được quy hoạch để xây đường chạy vòng quanh khu tường thành; phần diện tích dư lại dùng để trồng cây bảo vệ khu vực chân thành và tạo cảnh quan cho nơi đó. Phía ngoài thành được quy hoạch như hiện nay, khoảng cách 30m cho chiều ngang hào thành; khu vực rộng hơn vẫn còn giữ y nguyên hiện trạng và điều chỉnh theo khu vực nhà dân. Bờ hào phía ngoài thì được quy hoạch để mở đường đi rộng chừng 3m.

Tường thành Diên Khánh có hình lục giác nhưng không được xây đều nhau, chu vi đắp bằng đất là 2693m và cao tầm 3,5m. Trên từng cạnh, tường thành được chia thành các đoạn nhỏ nên góc thành không bị nhô hẳn ra ngoài mà vẫn đảm bảo được việc quan sát hai bên được dễ dàng. Lại có tài liệu viết rằng, ngày đó thành đắp bằng đất và có hình vuông với chu vi 2162,40m và cao hơn 4m. Mỗi cổng đều có các vọng lâu để lính canh có thể nhìn ra xa hơn.

Mỗi cổng thành rộng chừng 17m và cao 4,5m bao gồm 2 tầng theo lối xây dựng vòng cung. Cổng ra vào xây theo kiểu vòm cuốn như quả chuông, rộng 3,2m có đỉnh cao nhất thì tầm 3,5m, cánh cổng được làm bằng gỗ lim rất dày. Mặt tường bên trong xây bằng gạch, rộng hơn 2m để làm lối đi lên trên. Tầng trên cao ngang với mặt thành và có hình tứ giác, chiều cao gần 2m, nó được xây theo kiểu cổ lầu có lợp mái âm dương còn lầu mái uốn cong. Bên ngoài thành có các hào sâu tầm 3 – 5m và rộng 20 – 30m thông thẳng ra sông Cái. Chung quanh các hào đó thì có lũy tre dầy đặc bao bọc, vô cùng kiên cố. Dưới lòng hào thường có rất nhiều chướng ngại vật và nước, nếu muốn vào thành thì phải đi qua một cây cầu.

Cổng thành là một công trình kiến trúc khối vuông vững chãi, xây bằng gạch nung cỡ 4,5cm x 1,38cm gồm 2 tầng: tầng dưới gắn liền với tường thành, mặt ngoài rộng 16,8m, cao 4,5m, xây thẳng đứng, mặt trong xây tường gạch cao khoảng 2m, cách mặt ngoài 2,5m để lèn đất vào giữa.

Theo như thiết kế ban đầu thì thành có 6 cổng nhưng ngày nay ta chỉ còn lại 4 cổng là: Tiền – Hậu – Đông – Tây. Cổng thành là kiến trúc khối hình vuông chắc chắn, được xây lên bằng gạch nung bao gồm hai tầng: tầng dưới gắn với tường thành. Mặt ngoài cao 4,5m rộng 16,8m còn mặt bên trong được xây bằng gạch cao không quá 2m và cách mặt ngoài là 2,5m để có thể chèn đất vào giữa. Toàn bộ các cổng thành không có trang trí gì, tên cổng được viết bằng chữ Hán. Nhìn bao quát thì cổng thành mang các dáng vẻ của kiến trúc Á Đông.