Miền rẻo cao Tây Bắc đã vào mùa lúa chín. Từ cánh đồng Mường Lò cho tới những cung ruộng bậc thang Mù Cang Chải màu xanh của lúa đã bắt đầu chuyển sang một màu vàng óng ả, màu của no ấm. Chân đèo Khau Phạ, lúa nếp non trên những thửa ruộng bậc thang đã cắt gần xong cho kịp giã.
Và, cốm ở Tú Lệ đã vào mùa.
Ngoài sắc lúa ươm vàng, mùa thu Tú Lệ còn nồng nàn hương cốm mới trong những bản làng quen. Mỗi mùa gặt về, khắp các bản làng lại rậm rịch trong tiếng chày giã cốm. Cốm được làm từ nếp non, gói trong lá dong xanh, hạt cốm xanh tươi tự nhiên như ngọc, rải trên tay trăm ngàn hạt như nhau và hương thơm ngây ngất cả một góc trời miền biên viễn.
Mùa cốm ở Tú Lệ kéo dài khoảng nữa tháng, bắt đầu khi lúa nếp sắp chín. Nếp non mới cắt về phải tuốt ngay, chọn hạt mẩy làm cốm. Lúa nếp được rang chín sau đó để nguội mới giã thành cốm.
Nhà bên, bà mẹ ngồi đảo cốm trong cối, hai cô con gái cùng đạp cần cối, tiếng thậm thịch đều theo nhịp chân. Giã xong một mẻ, cốm được đổ ra nong, sảy và nhặt hết mày trấu rồi lại giã tiếp, cứ thế làm ba đợt.
Người Thái ở bản Lìm thường gói cốm bằng lá dong, giữ hương thơm và độ dẻo được lâu.
Chỉ có A Vũ và bọn trẻ trong bản là vui sướng nhất, vì luôn được thưởng thức mẻ cốm đầu nong dẻo mềm ăn kèm với chuối hương thơm lừng.
Một vài gợi ý chi tiết cho chuyến đi ngắn ngày khám phá Tú Lệ trên cung đường Tây Bắc
- Thời gian: Tây Bắc mùa nào cũng đáng để đi, nhưng bạn nên đi vào giai đoạn cuối tháng 9, đầu tháng 10 vì đây là khoảng thời gian đẹp nhất để trải nghiệm mùa vàng Tây Bắc. Các bản làng sẽ bắt đầu thu hoạch, và mùa cốm chỉ kéo dài trong nữa tháng, nên mình tranh thủ đi nhé. Hoặc có thể ghé vùng biên viễn này vào giai đoạn tháng 5, tháng 6 đúng vào mùa nước đổ trên các thửa ruộng bậc thang cũng rất đẹp.
- Phương tiện: Nếu bạn khởi hành từ Hà Nội, có thể book các xe giường nằm (sleep bus) hoặc ghế ngồi tùy nhu cầu, xuất phát từ bến xe Mỹ Đình đi Yên Bái, Lai Châu, Lào Cai có đi qua quốc lộ 32. Trên đường đi, bạn báo lái xe dừng lại ở Tú Lệ, khám phá thị trấn, đèo Khau Phạ, các bản Lìm Thái, Lìm Mông và xa hơn có thể là Mù Cang Chải, hoặc ngược về Nghĩa Lộ, Mường Lò,...Giá một chiều tham khảo khoảng 200.000đ/khách tùy vào thời điểm và nhà xe. Các bạn có thể book các xe Hưng Thành, Vietbus, Hà Sơn,...
- Lưu Trú: Tại thị trấn Tú Lệ, chỉ có các loại hình nhà nghỉ dọc theo con đường chính ngang qua thị trấn hoặc homestay trong các bản gần đó, chưa có các khách sạn resort hạng sang ngoài Le Champ Tu Le Resort với giá khá cao. Tùy theo nhu cầu, các bạn có thể chọn chỗ lưu trú cho phù hợp. Các nhà nghỉ được recommend bao gồm: Suối Tiên, Mạnh Hùng, Phố Núi, Xóm Vắng,...Giá trung bình 200.000 - 300.000đ/phòng đôi/đêm, giá dao động tùy thời điểm.
- Ăn uống: Hệ thống các nhà hàng tại thị trấn vẫn chưa phong phú, nên tốt nhất các bạn nên đặt ăn luôn trong chỗ lưu trú. Đợt đi vừa rồi mình ở Suối Tiên, 200.000/phòng/đêm, có phục vụ các món ăn Tây Bắc rất ngon (Xôi nếp Tú Lệ, thịt lợn bản nướng, rau cải mèo xào, măng...) với giá rất phải chăng. Cũng có một vài quán ăn bình dân phục vụ các món ăn như bún, phở vào buổi sáng.
- Tham quan: Các điểm tham quan trong bán kính từ gần đến xa như Đèo Khau Phạ, các bản Lìm Mông, Lìm Thái, La Pán Tẩn, Chế Xu Phình, Mù Cang Chải, hoặc ngược lại hướng về xuôi thì có Nghĩa Lộ, Suối Giàng,...Tùy cung đường và thời gian các bạn có thể sắp xếp cho hợp lý.
- Quà mang về: Nhất định phải có cốm Tú Lệ, tới Tú Lệ không ăn cốm coi như chỉ mới tạt qua thị trấn này mà thôi, rồi rượu táo mèo, xôi nếp,....
Anyway, mặc dù miền rẻo cao còn khó khăn và chưa phong phú về dịch vụ, nhưng ngược lại các bạn sẽ được sống trong bầu không khí trong lành, yên bình và quan trọng là thấu cảm được vẻ đẹp vùng cao của Tổ Quốc.
Một vài chia sẻ nhỏ, chúc các bạn có chuyến đi tốt đẹp.