Ai vô Trù Ú mà coi
Cái nghề nồi đất truyền bao nhiêu đời...( ca dao)
Xã Trù Sơn, huyện Đô Lương (Nghệ An) cách TP Vinh khoảng 80km về phía Tây. Trù Sơn có vị trí địa lý là vùng đất bán sơn địa, đời sống nhân dân chủ yếu là làm nông nghiệp và làm nồi đất.
Nghề chỉ truyền được cho phụ nữ
Chẳng ai nhớ hay có ghi chép tài liệu nào về lịch sử ra đời của làng nồi Trù Sơn. Những người già cũng chỉ biết từ khi sinh ra, đã thấy ông bà, cha mẹ mình cần mẫn bên gánh đất sét. Theo câu chuyện mà dân gian truyền miệng, xưa kia nghề nồi đất vốn ở huyện Nghi Lộc (Nghệ An) nhưng chỉ truyền cho con dâu.
Về sau, có cô con gái nhà nọ lấy chồng về làng Trù Sơn, huyện Đô Lương, vất vả thiếu thốn nên được mẹ đẻ phá lệ, bí mật truyền nghề. Nhờ vậy bà con nơi đây cũng được học theo. Lại có truyền thuyết cho rằng, chính công chúa con vua Trần đã dạy cho người dân Trù Sơn làm nồi đất để cuộc sống bớt cơ cực. Nhưng với xuất xứ nào, qua hàng trăm năm, đây vẫn là làng nồi duy nhất còn lại của xứ Nghệ.
Điều đặc biệt, từ bao đời nay, nghề làm nồi chỉ được truyền lại cho phụ nữ dù là con dâu hay con gái. Lý do đơn giản vì làm nghề nồi cần đức tính nhẹ nhàng, khéo léo, cẩn thận... Làm nồi đất, muốn nhanh cũng không được, phải từ từ, nhẫn nại, dùng lực không quá nhẹ cũng không quá mạnh, như vậy, nồi mới tròn và có độ dày đều. Chính vì vậy, ở làng nồi Trù Sơn, người phụ nữ lại trở thành trụ cột, lao động chính; nếu như nhà nào ít con gái thì sẽ rất vất vả.
Chuyện gái làng nồi….
Gái làng nồi “ngực bên đầy bên lép” - câu đùa hóm hỉnh lưu truyền trong dân gian từ xa xưa đã phần nào phản ánh thực tế những sản phẩm bằng đất nung nơi đây chủ yếu được tạo ra từ bàn tay khéo léo của phụ nữ làng Trù. Con gái làng Trù sinh ra đã biết làm nồi đất, lớn lên học hỏi người lớn rồi trở thành thợ thực thụ khi tuổi đời còn mười tám, đôi mươi. Hàng chục năm miệt mài nhào nặn nồi đất khiến bộ ngực đầy đặn trở nên “bên đầy, bên lép” là nghĩa làm vậy. Gắn bó với nghề làm nồi đất từnăm 6, 7 tuổi, đến nay đã xấp xỉ 70, bà Nguyễn Thị Phú, xóm 11 Trù Sơn cũng không nhớ “cái nghề này có từ bao giờ”, cũng chưa thấy sách vở nào lưu giữ, chỉ biết trong kí ức tuổi thơ “từ khi còn nhỏ đã thấy bà, mẹ nặn nồi rồi bày ra khắp trong nhà, ngoài sân. Lớn lên, nhìn người lớn làm rồi tập làm, lâu dần thành quen...”.
Nồi đất Trù Sơn dùng để nấu vàng
Gốm Trù Sơn có những nét độc đáo riêng. Theo nhiều người làm gốm lâu năm thì gốm ở Trù Sơn có lẽ là loại gốm còn giữ được những nét cơ bản nhất của gốm cổ. Sản phẩm gốm ở đây dù không sặc sỡ, bắt mắt và tuy nhẹ, mỏng nhưng khá cứng. Điều khiến nhiều người dân ưa chuộng những chiếc nồi đất ở Trù Sơn chính là khi sử dụng sản phẩm này để đun nấu thức ăn hoặc nấu thuốc đều giữ nguyên được hương vị vốn có của nó! Xe đạp thồ nồi vàng cả đoàn hàng chục người xưa kia chở hàng vào tận Quảng Bình và ra các tỉnh phía Bắc rồi bán sang cả Trung Quốc. Nếu có ăn cá kho làng Vũ Đại thì có thêm hương đất xứ Nghệ . Bác nào sang Tàu mua gốm cổ thì nhớ xem kĩ kẻo nhầm nồi niêu xứ Nghệ hay là lại xách theo men lam men rạn của Bát Tràng về nhà như chơi đấy. Thậm chí, người làm gốm ở đây còn cho biết người ta còn dùng nồi đất của Trù Sơn để nấu vàng.
#baotangcafe #buonmathuot #canhdongquatgio #thacdraysap
Hoàng Bách Đặng bình luận trong Cắm trại Kim Bôi